کاربردپذیری یا Usability در این چند سال اخیر بسیار بر روی زبان ها افتاده و به مقوله ای مهم در بین کاربران تبدیل شده است. کاربردپذیری مناسب باعث می شود تا کاربر خیلی راحتتر از یک وب سایت یا حتی محصولات یک شرکت دیدن کرده و آگاهی معقولی از آن ها به دست آورد.
از اینرو شرکت های کوچک تا بزرگ امروزه توجه ویژه ای به استراتژی کاربردپذیری می کنند و محصولات و خدمات خود را به نحوی آسان تر و با کیفیتی بالاتر به کاربران ارائه می کنند.
از این حیث من احساس کردم که مطلب امروز را به همین مبحث اختصاص بدم و اینکه مطمئنا بحث کاربردپذیری در طراحی وب سایت نیز یکی از موارد مهمی است که می بایست طراحان وب و حتی مدیران وب سایت ها به آن توجه ویژه ای کنند.
1- رنگ لینک و پیوندها
اغلب اوقات خود من برای پیدا کردن لینک های درون صفحات یک وب سایت به زحمت افتاده و سردرگم شده ام . این سردرگمی به خاطر اینست که طراح وب سایت استاندارد مناسبی را برای نمایش لینک ها در نظر نگرفته است.
من ترجیح می دهم لینک های درون یک متن یا یک صفحه وب با رنگ آبی از بقیه متون درون صفحه جدا شده باشد تا کاربر راحتتر بتواند سریعا لینک ها را رصد کرده و روی آنها کلیک کند. مطمئنا نباید انتظار داشت که کاربر با ماوس روی تک تک کلمات درون مطلب گردش کرده تا بتواند لینک درون آن را بیابد!
البته من می دانم که گاهی اوقات نیاز هست تا طراح برای برخی از ملاحظات طراحی خود و برای اینکه ظاهر طرح خود را بهتر جلوه دهد ، باید از رنگی خارج از عرف استاندارد استفاده کند ، اما می توان با قرار دادن برجستگی روی متن یا زیرخط دار کردن آن لینک به سادگی به کاربر فهماند که با قرار گرفتن ماوس روی آن لینکی نمایان می شود.
البته یکی از مهمترین بخش هایی که باید یک طراح در مورد رنگ لینک ها به آن توجه کند اینست ، لینک هایی که توسط کاربران دیده شده و یا نشده اند را نیز باید تغییر رنگ داد . زیرا تنها راهی که می شود به کاربر فهماند که چه بخش هایی از سایت را دیده و چه لینک ها و بخش هایی از آنها را ندیده است ، تغییر دادن رنگ لینک ها می باشد.
این قضیه بسیار در کاربردپذیری یک وب سایت مورد توجه قرار گرفته و اگر لینک های درون یک وب سایت به خوبی تغییر رنگ ندهند و یا به رنگی به غیر از رنگ متعارف نمایش داده شوند ، باعث سردرگمی کاربر شده و در این صورت کاربر به سمت لینک هایی که قبلا دیده هدایت شده و احساس قدیمی بودن مطالب سایت به آن دست می دهد .
2- تایپوگرافی ضعیف
هنگامی که صحبت از تایپوگرافی به میان می آید ، نظر همگی به سمت نوشته ها و تیترهایی بزرگ و زیبا می رود . اما چیزی که در کاربردپذیری یک وب سایت مهم می باشد اینست که تایپوگرافی به کار رفته در وب سایت می بایست موجب راحتتر خوانده شدن محتوای آن سایت باشد.
متنی که موجب سردرگمی کاربران شده و باعث می شود که خوانایی متن یک وب سایت سخت شود از همین لحاظ نیز موجب می شود که کاربردپذیری آن وب سایت نیز پایین بیاید. در طراحی وب سایت خیلی هم مهم نیست که از ترکیب چه فونت هایی استفاده می کنید و رنگ آنها را چگونه در نظر می گیرید.
مطمئنا انتخاب فونت های مناسب و دادن یک رنگ معقول حکایت از چیره دستی شما دارد ، اما من احساس می کنم که در چند سال گذشته تمرکز بیشتری روی زیبایی شناسی فونت ها صورت گرفته و کمتر روی عملکرد آنها فکر شده است.
برخلاف زمینه های مختلف طراحی گرافیک در طراحی وب سایت تنها چیزی که مهم می باشد اینست که آن وب سایت خوانایی خوبی داشته و لزوما نباید طراحی بصری پیچیده و خیلی زیبایی را داشته باشد. اگر توجه کرده باشید در این سال اخیر بیشتر طرح ها به سمت مینیمالیستی و طراحی تخت کشانده شده و تنها دلیل این کار هم اینست که طراحان می خواهند برای تمرکز بیشتر بر روی سادگی و حذف پیچیدگی های غیرضروری بر روی طرح های خود این امکان را داشته باشند که هر چه بیشتر خوانایی و راحتی را برای کاربران ایجاد کنند.
اکنون باید درک کنید که خوانایی محتوا قبل از زیبایی در طراحی وب سایت مهم بوده و یکی از شرایط ویژه کاربردپذیری یک وب سایت اینست که از فونت هایی ساده و رنگ هایی مناسب استفاده نماید.
3- پاسخ ندادن به نیاز کاربران
کاربران صفحات یک وب سایت را فقط برای یک هدف باز می کنند و آن می تواند برای سرگرمی ، رسیدن به اطلاعات ، دیدار و گپ و گفتگو با خانواده یا دوستان باشد و همیشه هدفی برای این کار خود دارند. به چیزی که باید توجه کنید اینست که کاربران به دنبال چیزی در وب می گردند تا سرگرم شده و اطلاعات جدیدی پیدا کنند.
آنها وقتی در ویکیپدیا می روند فقط به دنبال اطلاعاتی برای کار تحقیقات خود هستند و وقتی در موتورهای جستجو می روند ، حتما به دنبال خرید و فروش یا رسیدن به اطلاعات مهمی از یک محصول یا خدمت هستند. آنها همیشه یک هدف برای خود دارند.
گاهی اوقات اتفاق می افتد که ما به صفحات وبی انتقال پیدا می کنیم که به طور خاص هیچ پاسخی به نیازهای ما نمی دهند و بیشتر خستگی و سردرگمی را شامل می شوند. من درک می کنم که چرا بعضی از وب سایت های خدماتی اصلا لیستی از قیمت محصولات خود نمی دهند و یا قیمت هایی متغییر را نمایش می دهند. اما به سادگی می توان دریافت که وب سایت هایی که مثلا برای محصولات خود
قیمتی در نظر می گیرند ، بیشتر از وب سایت های دیگر مورد پذیرش کاربران هستند.
یا مثلا اگر وب سایتی در مورد دانلود تم وبلاگ است ، مسلما باید در همان حیطه کار کرده و اگر وب سایتی در مورد بازی است نیز باید در همان مقوله فعالیت کند. اگر هم سایت در مورد خرید و فروش محصولات است نیز باید اطلاعات و ویژگی های محصول و قیمت آنها را نیز در نظر بگیرد.
به همین دلیل است که یکی از مهم ترین بخش های کاربردپذیری یک وب سایت اینست که به نیازهای مخاطبان و کاربران به خوبی پاسخ داده شود و به این موضوع توجه کنید که سایت شما هر هدفی را که دنبال می کند باید بتواند به صورتی صحیح به نیازهای مختلف کاربران پاسخ دهد.
4- مناطق قابل کلیک کوچک
یکی از مشکلاتی که شاید در طراحی وب سایت خیلی به آن توجه نمی شود اینست که طراحان به مناطقی که کاربر باید روی آنها کلیک کنند توجهی نمی کنند. این مورد در بیشتر اوقات ناراحت کننده بوده و باعث می شود تا کاربر خیلی سخت روی لینک های یک صفحه وب کلیک کند. ممکن است یک طراح برای زیبایی طرح خود ترجیح دهد تا متن درون یک لینک را کوچک در نظر بگیرد ، اما باید توجه کند که این موضوع چقدر روی کاربردپذیری وب سایت مود طراحی تاثیرگذار خواهد بود!
خیلی مهم هست که نه تنها مطمئن شوید که لینک ها به خوبی قابل مشاهده هستند ، بلکه باید مطمئن شد که آنها قابل کلیلک کردن هم هستند. گاهی اوقات طراحان فضای مناسبی برای لینک ها در نظر نمی گیرند و این موضوع بیشتر روی وب سایت هایی که از طریق تلفن همراه دیده می شوند تاثیرگذار است و کاربر نمی تواند به خوبی از طریق یک صفحه نمایش کوچک روی لینک مورد نظرش کلیک کند.
این نکته نه فقط برای لینک ها ، بلکه می تواند برای آیکون ها یا دکمه های قالب کلیک نیز اتفاق بیفتد که اندازه مناسبی نداشته و باید برای تلفن های همراه بزرگتر از اندازه عادی طراحی شوند .
همین استراتژی را باید برای وب سایت های دسکتاپی هم لحاظ کرد و این روند را پیش گرفت که لینک ها و دکمه ها و آیکون ها به خوبی قابل دید و کلیک شدن باشند و فضای مناسبی برای کاربر ایجاد شود که بتواند به راحتی روی مکان مورد نظر خود کلیک کند.
5- اطلاعات تماس وجود ندارد
یکی از چیزهای بسیار بد در طراحی وب اینست که یک وب سایت مکانی برای تماس کاربران با مدیر سایت نداشته باشد. همانطور که قبلا به آن اشاره شد ، کاربرها برای اهداف مختلفی وارد یک وب سایت می شوند و ممکن است یک از این هدف ها این باشد که با مدیر وب سایت مورد نظر خود تماس حاصل کنند و فرض کنید که همچین صفحه ای تعبیه نشده باشد و اینجاست که کاربردپذیری آن وب سایت زیر سوال می رود.
هیچ بهانه ای برای قرار ندادن صفحه تماس با ما وجود ندارد و شاید این بهانه ایجاد شود که کاربرها اسپم می کنند و یا اینکه ایمیل و شماره تلفن و اکانت های توییتر و فیس بوک هک شوند! اما می توان برای این مسائل هم راهکارهای حفاظتی مخصوص به خود را در نظر گرفت و اصلا به نظر من باید به بازدیدکنندگان یک وب سایت این فرصت را داد تا به راحتی و از هر طریقی با مدیر وب سایت مورد علاقه خود ارتباط برقرار کنند.
6- باکس جستجو
قرار دادن باکس جستجو برای هر وب سایتی حکم مهم ترین عناصر یک صفحه وب را ایفا می کند. البته این بدین معنا نیست که باید برای هر وب سایتی یک جعبه جستجو تعبیه کرد ، مثلا اگر یکی وب سایت در مورد خدمات و طراحی است و یا یک صفحه برای معرفی خدمات خود دارد که اصلا نیازی به باکس جستجو نیست.
اما مثلا اگر وب سایتی به صورت تولید محتوای زیاد می باشد که روزانه آپدیت می شود ، می بایست حتما برای راحتی کار کاربران برای آن وب سایت یک باکس جستجو در نظر گرفت. مطالعات نشان می دهد که کاربران در همان لحظات ورود به وب سایت به دنبال باکس جستجو نیز هستند که بتوانند سریعا اطلاعات درخواستی خود را از درون محتوای وب سایت بیرون بکشند.
در صورتی که شما برای وب سایت یا وبلاگ خود از سیستم های مدیریت محتوا مثل وردپرس استفاده می کنید که می توانید از قابلیت افزونه های آن برای باکس جستجو استفاده کنید. اما در غیر این صورت می توانید از جستجوگر گوگل برای این منظور استفاده کرد.
7- فرصت ثبت نام و عضویت
کلا از وب سایت هایی که قبل از هر کاری از کاربرها انتظار عضویت و ثبت نام دارند بیزارم . شما سعی کنید در طراحی وب سایت خود به این مقوله خوب توجه کنید که اگر خدمات یا محصولی را ارائه می کنید ، در همان لحاظات اول از کاربر نخواهید که حتما و اجبارا در وب سایت شما ثبت نام کند.
یکی از ترفندهای خوب برای این منظور اینست که در ابتدا این فرصت را به کاربر بدهید که از امکانات رایگان وب سایت شما استفاده کند و اگر مورد توجه او واقع شد بتواند برای رسیدن به امکانات بیشتر در وب سایت شما عضو شود.
یکی از مثال های خوب در این زمینه ، بازی محبوب اپل به نام Fruit Ninja هست که از همان ابتدا نسخه رایگان را به کاربران داده و کاربر بعد از بازی می تواند نسخه کامل تر بازی را خریداری کند. این امر نه تنها برای طراحان وب بلکه برای بسیاری از شرکت ها و تولیدکنندگان ضروری به نظر می رسد.
باید در عوض عضویت کاربران به آنها این فرصت داده شود که به امکانات حرفه ای تری دسترسی پیدا کنند و شما می توانید مطمئن باشید که با این روند بهترمی توانید محصولات و خدمات خود را از طریق وب سایت ارائه کنید.
8- فرم ثبت نام
موضوع دیگری که می بایست در مورد کاربردپذیری یک وب سایت به آن توجه کرد اینست که در طراحی فرم های ثبت نام باید توجهی ویژه ای اعمال نمود. ساخت فرم های ثبت نام هر چه کوتاه تر باشد و شامل جزئیات کمتری برای ثبت نام باشند برای کاربران بهتر هستند.
می توان اطلاعات ضروری مثل ایمیل ، رمز عبور و نام کاربری را درخواست کرد و پس از ثبت نام کاربر این امکان را داشته باشد که بتواند از طریق حساب کاربری بقیه اطلاعات را تکمیل نماید.
در حال حاضر حتی می توان به کاربران این امکان را داد که از طریق API شبکه های اجتماعی مثل توییتر ، فیس بوک یا گوگل پلاس به راحتی و سریعا در وب سایت ثبت نمود.
9- طراحی ناسازگار
مطمئنا تمام صفحات یک وب سایت و نمای ظاهری آن می بایست با بقیه صفحات یکی بوده و فرق چندانی بین آنها نباشد. اگر کاربر یک صفحه از وب را دیده و وارد صفحه دیگری شود که اصلا با صفحه قبلی سازگاری ندارد دچار اشتباه شده که شاید به سمت سایت دیگر هدایت شده است. حتما سعی کنید که در طراحی وب سایت خود این نکته را نیز لحاظ کنید.
10- استفاده غلط از تصاویر
یکی از قانونهای اساسی در طراحی وب سایت اینست که باید از عناصر و المان های مختلف به جا و در مکان مناسب استفاده نمود. این موضوع در مورد بکارگیری تصاویر نیز صدق می کند و نباید همه جای یک وب سایت را پر از عکس و تصویر کرد. مطالعات نشان داده است که کاربران خیلی هم تمایلی به تماشای تعداد زیادی عکس و تصویر ندارند و اغلب اوقات به سمت متن ها هدایت می شوند.
اگر تصمیم گرفته اید که در وب سایت خود از تصاویر استفاده کنید ، حداقل در نظر داشته باشید که بهترین مکان را برای نمایش آنها قرار دهید. یکی از اصول خوب وب سایت هایی که از تصویر استفاده می کنند اینست که به جا و در صورت ضرورت از آنها بهره می گیرند و بیشتر روی تولید محتوا و قرار دادن متنی آموزنده و سرگرم کننده تکیه می کنند.
نتیجه
اگر می خواهید به یک طراح وب خوب و حرفه ای تبدیل شوید نیاز است تا از قوانین و مقررات نیز پیروی کنید. شما نیاز نیست خود را با کاربران وب سایت مقایسه کنید و اگر می خواهید سالیان متمادی را با پیروزی بگذرانید نیاز است تا فراتر از نیاز کاربران وب سایت ها فکر کرده و به نحوی درست و معقول تجربه کاربری خوبی را در طراحی یک وب سایت پیاده کنید.
همان طور که قبلا گفتم نیاز نیست که طراحی های شما خیلی پیچیده و زیبا باشند ، کافیست که سادگی ، راحتی و کاربرپذیری مناسبی را برای وب سایت خود در نظر بگیرید.
