یک راهنمای سر راست درباره روت کردن: هر آنچه لازم است بدانیم;

پیش از این درباره روت کردن، جیلبرک و فکتوری ریست مطالب متنوعی را در نارنجی خوانده اید. اما با توجه به تعدد روز افزون تلفن های هوشمند و تبلت ها و همچنین شیوه های گوناگون روت کردن آنها، بد نیست کمی بیشتر به این داستان بپردازیم. 

اما بهتر است به جای پرداختن به جزئیات در خصوص هر دستگاه، ابتدا سراغ برخی کلمات و اصطلاحات فنی نامانوس برویم و کمی بیشتر در خصوص اصول صحیح انجام این کار صحبت کنیم. این گونه دیگر در هنگام استفاده از راهنماهای فروم های اینترنتی و یاری گرفتن از افراد ماهر، دچار سردرگمی نخواهیم شد. 

اصطلاحات فنی

روت کردن (Rooting): روت کردن یک ابزار به معنی در اختیار گرفتن کامل آن و دستیابی به تمامی بخش های دستگاه است. شاید با خودتان فکر کنید: «اما، من قبلا هم آن را کنترل می کردم! می توانستم همه چیز را پاک کنم.» ولی باید گفت شما کنترل کامل را در دست ندارید. خب، برای مثال سعی کنید یکی از این bloatware یا نرم افزارهای از پیش نصب شده حجیم و بدون استفاده اندروید تان را حذف کنید. می بینید چنین امکانی ندارید. روت کردن به این معنی است که شما می توانید به دیگر اپلیکیشن ها هم دسترسی ریشه ای سیستم را عطا کنید. زیرا برخی از آنها (مانند برنامه های پشتیبان گیری)‌ برای کارکرد بهینه به چنین دسترسی نیاز دارند. 

بوت لودر (Bootloader): بوت لودر پایین ترین سطح کدهای فرمان در تلفن شما است. در واقع یک بخش کوچک نرم افزاری که برای اجرای صحیح سیستم عامل حضور آن ضروری است. برای مقایسه می توان گفت نقشی همانند بایوس کامپیوترها بر عهده دارد. معمولا هنگامی موبایل یا تبلت جدیدی می خرید، بوت لودر آن قفل است. لذا در فرآیند روت کردن، معمولا آنلاک کردن بوت لودر و باز کردن قفل آن اولین اولویت شما خواهد بود. 

ROM: یک رام یا Read-Only Memory (حافظه فقط خواندنی) در واقع نسخه ای خاص از سیستم عامل اندروید است. اغلب اوقات هنگامی ما درباره روت کردن صحبت می کنیم، در حقیقت درحال صحبت درباره رام های کاستوم هستیم. کاستوم رام ها نسخه های firmware آماده ای هستند که اصلاح شده و تغییر یافته اند. این اصلاحات معمولا بسیار سنگین و زیاد هستند: برخی تنها دسترسی روت را فراهم کرده و برخی دیگر به کلی ظاهر و حس کاربری موبایل را تغییر می دهند. رام ها معمولا توسط توسعه دهندگان به عنوان یک سرگرمی جانبی آماده می شوند و اغلب در سایت XDA عرضه می گردند. 

Kernel: کرنل در واقع یک میان افزار یا نرم افزار سطح پایینی است که با سخت افزار موبایل در ارتباط است. کرنل جایی میان سیستم عامل و تلفن هوشمند ایستاده و به تفسیر دستورات و کنترل چیزهایی مانند سرعت و ولتاژ پردازنده ها مشغول است. فلش کردن دستگاه و جایگزینی یک کرنل کاستوم دسترسی شما را به ولتاژهای پردازنده ممکن می سازد. حال می توانید با دستکاری این بخش، عمر باتری را بیشتر کرده یا سرعت موبایل را بالا ببرید. 

بازیابی (Recovery): ریکاوری یک قطعه نرم افزاری مجزا از اندروید است. به نوعی آن را می توان یک سیستم عامل جایگزین بسیار محدود دانست. معمولا با فشردن همزمان چند دکمه هنگام روشن شدن موبایل، می توانید ریکاوری را بوت کنید. هنگامی وارد ریکاوری شوید، قادر به تغییرات گسترده ای همچون فلش کردن رام ها یا پاک کردن اطلاعات کاربری و... خواهید بود. ریکاوری اصلی که از طرف کارخانه سازنده اسمارت فون ها عرضه می شود، معمولا بسیار محدود است. لذا یکی از مراحل روت کردن تلفن، می تواند نصب یک ریکاوری کاستوم باشد. به طور خاص دو نوع ریکاوری کاستوم وجود دارد: ClockwordMod و TWRP. 

فلش کردن (Flashing): فلش کردن چیزی بر روی دستگاه تان، اغلب به معنی نصب آن روی حافظه فقط خواندنی (read-only memory) موبایل است. برنامه های قابل فلش معمولا به صورت فایل فشرده zip عرضه می شوند و با استفاده از ریکاوری یا توسط ADB نصب هستند. 

ADB: پُل دیباگ اندروید یا Android Debug Bridge یک ابزار در مجموعه نرم افزاری دولوپر کیت (جعبه ابزاری از تجهیزات ضروری توسعه دهندگان) اندروید است. ADB به شما اجازه می دهد از طریق کامپیوتر به موبایل تان دسترسی داشته و بدون نیاز به دخالت دکمه های تلفن، هر نوع دستوری را روی آن اجرا کنید. 

بریک شدن (Bricking): این عبارت یک اصطلاح هکری برای توصیف تلفنی است که نرم افزار آن نابود شده و دیگر کار نمی کند. به طور معمول یک ابزار بریک شده را با صرف زمان، پشتکار و هوش کافی می توان به زندگی برگرداند. اما این کار همیشه امکان پذیر نیست. در کل هنگام سر و کله زدن با نرم افزارهای بنیادی که روی موبایل شما جا خوش کرده اند، باید خطر بریک شدن را هم به جان بخرید. هرچند که امروزه احتمال وقوع این خطر هنگام روت کردن، بسیار پایین بوده و در صورت مهارت فردی، تقریبا ناچیز است.

اصول اولیه روت کردن

اگرچه هر تلفنی برای خود روش خاصی داشته و با دیگر مدل ها تفاوت دارد، اما در فرآیند روت کردن تمامی دستگاه ها می توان یک الگوی مشخص و تقریبا ثابت را مشاهده کرد. 

۱- پشتیبان گیری: اگر قصد دارید یک رام کاستوم نصب کنید، توجه داشته باشید تمامی اطلاعات موبایل شما پاک خواهند شد. درست است کمی دردسر دارد، اما تهیه نسخه پشتیبان از داده های تان، کار چندان سختی نخواهد بود. در مارکت های اندرویدی می توانید اپلیکیشن های بسیار زیادی را برای انجام این کار پیدا کنید. Helium یکی از اپلیکیشن های مناسب این کار است و از اطلاعات تان روی کارت میکرو SD گوشی یا روی کامپیوتر پشتیبان می گیرد. 

۲- آنلاک کردن بوت لودر: اگر بوت لودر موبایل شما قفل (لاک) است، در شروع کار باید آن را باز کنید. معمولا در سایت کارخانه سازنده می توانید کد آنلاک و ابزار لازم برای باز کردن بوت لودر را پیدا کنید. شیوه انجام کار از دستگاهی تا دستگاه دیگر متفاوت است، اما کارخانه ها معمولا یک راهنمای گام به گام برای این کار منتشر می کنند. یکی از چیزهایی که در تمامی دستگاه ها عمومیت دارد، این است که آنلاک کردن بوت لودر باعث پاک شدن کامل تمامی اطلاعات موبایل می شود. لذا اطمینان یابید قبل از انجام این کار نسخه پشتیبان مناسبی از اطلاعات تان دارید و آن نسخه به درستی کار می کند. 

۳- روت کردن: قبل از آنکه بتوانید کار بیشتری روی موبایل تان انجام دهید، لازم است به ریشه یا روت آن دسترسی پیدا کنید و فایل ریکاوری کاستوم را روی آن نصب کنید. خوشبختانه برای اغلب مدل های اسمارت فون، توسعه دهندگان عضو XDA ابزارهای کاربردی گام به گامی برای انجام این کارها ساخته اند. کار ضروری این است که دو فایل فشرده را در دستگاه کپی کنید: ایمیج اندروید اصلاح شده که به شما دسترسی روت را می دهد و یک ریکاوری کاستوم که در آینده به شما اجازه نصب رام های کاستوم را می دهد. 

۴- فلش کردن یک رام کاستوم: پس از آنکه به روت سیستم دسترسی پیدا کردید و یک رام کاستوم را نصب کردید، تقریبا همه چیز به اتمام رسیده است. فلش کردن یک رام کاستوم تقریبا تنها به معنی دانلود فایل فشرده آن، کپی کردن فایل درون موبایل و فلش کردن آن با ریکاوری کاستوم است.

چند نکته مهم

- نکته کلیدی در روت کردن ابزار اندرویدی، صرف وقت و جستجو به دنبال راه حل است. در اینترنت اطلاعات بسیار زیادی درباره روت کردن خواهید یافت که اغلب آنها پیچیده و آمیخته با ادعانامه های رفع مسئولیت ترسناک هستند. اما اگر پشت کار داشته باشید و تمامی آنها را با دقت مطالعه کنید، بالاخره راهی مطمئن، پایدار و نسبتا ساده را خواهید یافت تا موبایل تان را روت کنید. 

- شاید کمی گیج کننده باشد، اما مطمئن شوید تفاوت های منطقه ای میان نسخه های مختلف یک موبایل یکسان را هم مطالعه کرده اید. البته این موضوع بیشتر درباره جاهایی صدق می کند که یک موبایل توسط چند اوپراتور مختلف عرضه می شود. اما هنگام انتخاب رام کاستوم دقت کنید که مثلا یک رام مناسب ابزار ویژه AT&T آمریکا می تواند موبایل شما در ایران را کلا از کار بیندازد. 

- نترسید. حتی اگر موبایل تان روشن نشد یا اینکه در لوپ بوت (هنگام روشن شدن تا صفحه لوگو پیش می رود و آنگاه برای ساعت ها همان جا می ماند) گیر کرد، هنوز همه چیز از دست نرفته است. سعی کنید از ریکاوری یا fastboot موبایل را بوت کرده و بالا بیاورید. این شانس وجود دارد شما بتوانید با فست بوت موبایل را بالا آورده و آن را به کامپیوتر وصل کنید. آنگاه می توانید مشکل را حل کنید. (اگر چه شانس وقوع چنین مشکلاتی هم بسیار کم هستند.) 

- پس از عرضه نسخه بتای هر رام، چند هفته ای صبر کنید و آنگاه برای فلش کردن موبایل تان با آن رام تصمیم گیری کنید. معمولا اولین نسخه هر رام کاستوم ناپایدار بوده و برخی از قابلیت های اصلی موبایل (مانند ارتباط اینترنت یا پشتیبانی از دوربین و...) را در خود ندارد. 

- اگر می توانید، به توسعه دهندگان کمک کنید(donate). افرادی که firmware های کاستوم را می سازند، معمولا این کار را به صورت رایگان و از روی علاقه قلبی شان انجام می دهند. و برای به نتیجه رسیدن آن ۲۰ تا ۳۰ ساعت در هفته کار پر رنج و زحمت رایگان را بر خود هموار می کنند. با کمی کمک و تشکر از زحمات داوطلبانه، می توانیم جهانی بهتر داشته باشیم. درست است که در برخی کشورها داشتن یک حساب پی پال، مستر کارت و مانند آن بسیار سخت و هزینه بر است، اما پرداخت حتی یکی دو دلار توسط هر فرد هم می تواند کمک خوبی به توسعه دهندگان داوطلب باشد.

و درباره ROMها

اگر قصد دارید یک رام کاستوم را روی موبایل تان فلش کنید، لطفا تا حد ممکن وقت گذاشته و به دنبال بهترین آنها باشید. برخی از رام ها، مانند CyanogenMod تنها یک نسخه دستکاری شده اندروید خالص هستند و تقریبا تجربه خالص اندرویدی را با چند تغییر و بهبود جزئی، برای تان فراهم می کنند. برخی دیگر هم به طور کلی تجربه کاربری تان را زیر و رو می کنند و با کنترل ها، لانچرها و حتی صفحات قفل متفاوتی به سراغ تان می آیند. به هر حال، تنوع رام ها کاملا بستگی به موبایل شما دارد. اما برخی رام ها مانند CyanogenMod وParanoidAndroid و LiquidSmooth معمولا برای اغلب اسمارت فون ها نسخه ای آماده دارند. ولی بهترین راه، گوگل کردن مدل دستگاه تان برای یافتن بهترین رام است. 

منبع narenji